เรื่องราวของฮวามู่หลาน (ฮัวมู่หลาน) ปรากฏครั้งแรกในร้อยกรอง ‘ลำนำมู่หลาน’ (มู่หลานฉือ: Ballad of Mulan: 木蘭辭) สมัยราชวงศ์เว่ยเหนือ เนื้อหากล่าวถึงการออกรบแทนบิดาและสร้างความดีความชอบเอาไว้มากมาย แต่มู่หลานกลับปฏิเสธยศถาบรรดาศักดิ์ที่ราชสำนักจะมอบให้ นางขอเพียงแค่ได้กลับไปใช้ชีวิตยังบ้านเกิดที่จากมาเท่านั้น สะท้อนถึงความกล้าหาญและความกตัญญูที่ควรค่าการยกย่อง
ชื่อ ‘มู่หลาน’ หมายถึง ‘ดอกแมกโนเลีย’ ส่วนชื่อสกุลของนางมีปรากฏออกมาแตกต่างกัน พงศาวดารสมัยราชวงศ์หมิงกล่าวว่านางสกุล ‘จู’ (Zhu: 朱) ในขณะที่พงศาวดารสมัยราชวงศ์ชิงกล่าวว่านางสกุล ‘เว่ย’ (Wei: 魏) สำหรับชื่อสกุล ‘ฮวา’ (Hua: 花) ซึ่งเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายถูกกล่าถึงโดย ‘ฉวีเว่ย’ (Xu Wei: 徐渭) จิตรกรสมัยราชวงศ์หมิงที่มองว่า ‘ฮวา’ ซึ่งหมายถึง ‘ดอกไม้’ มีความสอดคล้องกับชื่อของนาง
ตำนานคร่าวๆมีอยู่ว่าในตอนนั้นราชสำนักมีกฎให้แต่ละครอบครัวส่งผู้ชายเข้าไปเป็นทหารรับใช้กองทัพ 1 คน มู่หลานเห็นว่าบิดาของนางแก่ชรามากแล้ว ส่วนน้องชายก็ยังเล็กเกินไปที่จะสู้รบ นางจึงตัดสินใจปลอมตัวเข้าไปเป็นทหารแทนบิดา ตลอดเวลาหลายปีที่ใช้ชีวิตในกองทัพไม่มีใครระแคะระคายเลยว่านางเป็นสตรีกระทั่งสงครามสงบลง มู่หลานขี่ม้าเร็วกลับบ้านเกิดและเปลี่ยนจากชุดบุรุษมาสวมใส่ชุดสตรีผู้คนจึงรู้ว่าความจริง
แม้จะเป็นส่วนหนึ่งในพงศาวดารจีน แต่เรื่องราวของฮวามู่หลานกลายเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายไปทั่วโลกผ่านสื่อบันเทิงโดยเฉพาะการนำไปสร้างเป็นภาพยนตร์ ภาพยนตร์แอนิเมชันและละครโทรทัศน์ ที่ไม่ว่าจะสร้างออกมากี่ภาคกี่เวอร์ชั่นก็ได้รับความนิยมจากผู้ชมจนทำให้ชื่อของ ‘ฮวามู่หลาน’ ตราตรึงอยู่ในหัวใจของผู้ที่ได้รับรู้วีรกรรมสุดยิ่งใหญ่ของนาง...
